Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie

Śląsk, z jego bogatą historią i unikalnym dziedzictwem kulturowym, przyciąga nie tylko przemysłowym krajobrazem, ale także miejscami, które odkrywają i pielęgnują przeszłość regionu. Jednym z takich skarbów jest Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie, znane również jako chorzowski skansen. Położone na malowniczych terenach Parku Śląskiego, muzeum to daje możliwość zanurzenia się w historię i codzienne życie mieszkańców regionu sprzed setek lat.

Historia i powstanie Muzeum

Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego zostało założone w 1975 roku z inicjatywy władz województwa katowickiego oraz zaangażowanych historyków i etnografów. Ideą przewodnią było stworzenie miejsca, które zachowa dziedzictwo Śląska w postaci materialnej – domów, budynków gospodarczych i sprzętów codziennego użytku – dla przyszłych pokoleń. Pierwsze obiekty trafiły do muzeum jeszcze w latach 70., a przez kolejne dekady park sukcesywnie się rozbudowywał.

Dziś na terenie skansenu znajduje się ponad 70 zabytkowych obiektów architektury drewnianej, przeniesionych tu z różnych części Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Każdy z nich stanowi unikatowy przykład dawnej techniki budowlanej, ale co ważniejsze – oddaje klimat życia na śląskiej wsi i w małych miasteczkach przed industrializacją.

Architektura i układ muzeum

Spacerując po skansenie, można przenieść się w czasie i doświadczyć atmosfery dawnych wsi. Muzeum zostało zorganizowane w sposób przypominający naturalny układ śląskiej wioski. Wchodząc na teren skansenu, goście przechodzą przez bramę stylizowaną na historyczne wejścia do wiejskich osad. Na zwiedzających czekają liczne budynki, w tym tradycyjne chałupy chłopskie, domy rzemieślników, karczmy, stodoły, młyny oraz kaplice.

Chałupy i domy chłopskie to centralny punkt ekspozycji, a każda z nich jest inna – zarówno pod względem architektury, jak i wyposażenia. Zobaczymy tu wnętrza z XIX wieku, z piecami kaflowymi, drewnianymi ławami, ręcznie tkanymi dywanami i narzędziami codziennego użytku, które doskonale oddają trud i prostotę ówczesnego życia.

Obok budynków mieszkalnych ważnym elementem skansenu są budynki gospodarcze, takie jak stodoły, spichlerze czy obory. W każdym z nich można zobaczyć dawne narzędzia rolnicze oraz sprzęty wykorzystywane w pracy na roli. Co ciekawe, wiele z nich jest nadal sprawnych, a podczas specjalnych wydarzeń w muzeum przeprowadzane są pokazy tradycyjnych prac wiejskich, takich jak młócenie zboża czy tłoczenie oleju.

Jednym z wyjątkowych obiektów w skansenie jest młyn wodny z Imielina, który został przeniesiony do muzeum w całości. To niezwykła budowla, która pokazuje, jak ważną rolę pełniła woda w codziennym życiu mieszkańców wsi.

Rzemiosło i dawne zawody

Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego to nie tylko architektura, ale również miejsce, gdzie można zobaczyć, jak wyglądała praca tradycyjnych rzemieślników. Na terenie skansenu znajdują się warsztaty różnych zawodów – od kowala, przez garncarza, aż po tkacza.

Podczas wielu wydarzeń, takich jak jarmarki etnograficzne czy warsztaty rzemieślnicze, zwiedzający mają możliwość nie tylko podziwiać pracę dawnych rzemieślników, ale również samodzielnie spróbować swoich sił w tkaniu na krosnach, wyrabianiu garnków czy kowalstwie. To fascynujące doświadczenie, które przybliża dawne umiejętności i pokazuje, jak różniły się warunki pracy i codziennego życia przed erą mechanizacji.

Obrzędy i tradycje ludowe

W Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego dużą uwagę poświęca się także tradycjom ludowym. Śląsk to region o bogatej obrzędowości, a muzeum stara się ją zachować i promować. W ciągu roku organizowane są liczne imprezy, które prezentują tradycyjne śląskie święta i obrzędy, zarówno te związane z religią, jak i te świeckie.

Wśród najważniejszych wydarzeń jest Dożynki, czyli święto plonów, które obchodzone jest z wielką pompą, podobnie jak w dawnych czasach. Zwiedzający mogą podziwiać tradycyjne wieńce dożynkowe, wziąć udział w korowodach oraz posłuchać ludowych pieśni wykonywanych przez zespoły folklorystyczne.

Innym ważnym wydarzeniem jest Wielkanoc w skansenie, podczas której można zobaczyć, jak wyglądało świętowanie tego wyjątkowego czasu na Śląsku. Tradycyjne malowanie pisanek, święcenie pokarmów oraz dawne zwyczaje, takie jak chodzenie z „gaikiem” – to tylko niektóre z atrakcji.

Muzeum organizuje także liczne warsztaty, na których dzieci i dorośli mogą poznać techniki wyrabiania tradycyjnych ozdób świątecznych, takich jak pająki czy wycinanki, a także nauczyć się, jak piec śląskie kołacze i inne specjały.

Przyroda i krajobraz

Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie położone jest na terenie malowniczego Parku Śląskiego, który sam w sobie jest popularnym miejscem rekreacji. Otoczone zielenią, skansen stanowi doskonałe miejsce na spacer wśród historycznych budowli i pięknej przyrody.

Spacerując po terenie muzeum, warto zwrócić uwagę na różnorodność roślinności, która została starannie dobrana, aby odzwierciedlać dawne śląskie krajobrazy. Wiosną można tu zobaczyć kwitnące sady, latem łany zboża i kolorowe ogródki przydomowe, a jesienią – dojrzałe plony w ogrodach warzywnych i sadach.

Przyroda stanowi istotny element całego doświadczenia zwiedzania skansenu, a organizowane tu warsztaty z zakresu ekologii i dawnych metod uprawy ziemi przyciągają miłośników natury z różnych stron kraju.

Edukacja i warsztaty

Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego to nie tylko atrakcja turystyczna, ale także ważne centrum edukacyjne. W ramach swojej działalności muzeum organizuje liczne warsztaty i lekcje muzealne, które skierowane są zarówno do dzieci, jak i dorosłych.

Lekcje muzealne, prowadzone przez doświadczonych przewodników i animatorów, pozwalają na praktyczne poznanie śląskiej kultury, dawnych obyczajów i tradycji. Dzieci mogą na przykład nauczyć się, jak wyglądało życie codzienne w XIX-wiecznej chałupie, jakie narzędzia były używane na polu, a także jak przebiegał rok obrzędowy na wsi.

Dla starszych zwiedzających muzeum przygotowuje specjalne warsztaty tematyczne, na przykład związane z dawnymi technikami budowlanymi, rzemiosłem artystycznym czy tradycyjną kuchnią śląską. Można tu nauczyć się pieczenia chleba, wyrabiania masła czy przygotowywania śląskich potraw, takich jak kluski śląskie czy modra kapusta.

Muzeum Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie to miejsce, które przenosi swoich gości w przeszłość, pozwalając na bliższe poznanie bogatej kultury i tradycji Górnego Śląska. To nie tylko skarbnica wiedzy o dawnym życiu mieszkańców regionu, ale także doskonałe miejsce na relaks i odpoczynek w otoczeniu przyrody i historii. Zarówno miłośnicy kultury, jak i rodziny z dziećmi znajdą tu coś dla siebie – od interaktywnych warsztatów, przez widowiskowe imprezy, po możliwość samodzielnego odkrywania fascynującego świata śląskiej wsi sprzed wieków.

Wizyta w skansenie to obowiązkowy punkt programu dla każdego, kto chce lepiej zrozumieć, skąd pochodzi i jak wyglądało życie na Śląsku przed rewolucją przemysłową.

15 października, 2024