Old NIkiszowiec - traditional district in Katowice

Osiedle robotnicze Nikiszowiec położone we wschodniej części Katowic to jeden z najbardziej rozpoznawalnych historycznych i architektonicznych symboli miasta.

Tu właśnie, przy ulicy Nałkowskiej 10, zaledwie kilka kroków od głównego placu znajduje się hotel euroHOTEL** Katowice. Dzięki tej lokalizacji zamieszkasz w centrum jednej z najciekawszych dzielnic Katowic, a i całego Śląska.

Dzielnica zbudowana w latach 1908-1918 dla pracowników śląskiej kopalni „Giesche”, według projekty Georga i Emila Zillmannów. W 1978 roku wpisano ją do rejestru zabytków, 2011 roku została uznana za Pomnik Historii oraz stanowi jeden z przystanków na Szlaku Zabytków Techniki i wypisany jest na listę Pomników Historii.

To unikatowe osiedle robotnicze wybudowano dla górników kopalni „Giesche”, aby uzupełnić braki mieszkaniowe w sąsiedniej dzielnicy Giszowiec. Kolonia robotnicza powstała w bliskim w sąsiedztwie szybu „Nickisch”, jednego z czternastu szybów kopalni „Giesche”. To wręcz książkowy przykład XIX idei budownictwa przemysłowego łączącego nowoczesne osiedla patronackie, łączące robotnika z zakładem pracy i gwarantujące mu warunków niezbędnych do godnego życia. W zasięgu zabudowy mieszkalnej architekci przewidzieli również szereg obiektów socjalno-usługowych.

Nkiszowiec, usytuowany blisko wsi i na skraju lasu charakteryzował się zabudową typowo miejską, wyróżnia się skalą, zwartością i zamkniętym charakterem założenia podkreślającym jego związki z kopalnią, niemniej architekci zaprojektowali go według koncepcji osiedla-ogrodu. Obok typowo miejskich elementów zabudowy, w Nikiszowcu znalazły się też elementy typowo wiejskie – np. chlewiki (hodowano w nich nie tylko świnie, ale także kury, gołębie, króliki i kozy).

Elewacje wszystkich budynków wyłożono cegłą licówką, co sprawiało wrażenie, że są one jednakowe, ale architekci Zillmannowie starali się nadać Nikiszowcowi indywidualny charakter. Budynki wyróżniają się, więc wieloma detalami – innymi łukami nad oknami czy drzwiami, wykuszami o różnej wysokości i głębokości oraz zmiennym kształcie.

Nikiszowiec w liczbach

Osiedle Nikiszowiec zajmuje powierzchnię około 15 ha. Składa się z trzech zróżnicowanych funkcjonalnie obszarów, stanowiących zwartą całość, spiętą głównym ciągiem komunikacyjnym – ulicą Janowską, zbiegającą się z innymi ulicami na placu Wyzwolenia. Od reszty miasta osiedle oddzielone jest wyraźnie dużą ulicą, z przeciwnej strony zamknięte torami kolejowymi.

Projektanci na terenie osiedla zaplanowali:

• dziewięć ceglanych trzykondygnacyjnych bloków zamkniętych pierścieniowo (jedynie blok II – największy ze wszystkich – nie jest w pełni zamknięty tworzących czworoboki z) wewnętrznymi dziedzińcami.
• w każdym budynku przewidziano 165 mieszkań (łącznie około tysiąca).
• na zaledwie 8 ha powierzchni udało się zakwaterować niemal 8 tys. osób.

• standardowe mieszkanie na osiedlu Nikiszowiec miało 63 m kw. (dwa pokoje z kuchnią) lub 53 m kw.
• na dwa mieszkania przypadała jedna ubikacja z wejściem na klatce schodowej.
• mieszkańcy mieli do dyspozycji strychy i piwnice, a wykąpać się lub robić pranie mogli w przeznaczonych do tego budynkach komunalnych.
• urzędnicy pracujący w kopalni mogli liczyć na lepsze, większe mieszkania (ok. 90 m kw.) z łazienką.
• wewnątrz każdego bloku znajduje się dziedziniec z budynkami gospodarczymi,
• sąsiednie budynki połączono ze sobą tzw. „nadwieszką” (zadaszonym mostkiem) przerzuconą nad ulicą.
• na terenie Nikiszowca powstały również lokale usługowe, łaźnia dla całej załogi kopalni Giesche, dom noclegowy dla samotnych górników, placówki edukacyjne oraz pralnia i suszarnia.

Centrum osiedla to plac Wyzwolenia, przy którym znajduje się gmach dawnej gospody z charakterystyczną mozaiką przedstawiającą róże oraz neobarokowy kościół pw. św. Anny.